Badaniem wpływu, jaki mają pełnione przez człowieka role społeczne i zawodowe, zajmowało się i zajmuje bardzo wielu psychologów i wszyscy są zgodni co do tego, że im jednostka pełni w życiu więcej i bardziej różnorodnych ról, tym jej osobowość staje się bogatsza, rozwija się szybciej i pełniej.
W zależności od pozycji społecznej człowiek styka się z różnymi wymaganiami społecznymi, czyli przepisami ról. Posiadanie określonej pozycji wiąże się z koniecznością opanowania tych wymagań i spełniania przepisów przewidzianych przez społeczeństwo. Są takie role, które obejmują niemal całokształt zachowania się. Do takich należy rola zawodowa, która przewiduje zarówno te zachowania się, które są istotne dla wykonywanego zawodu (dla roli lekarza – niesienie pomocy chorym, nauczyciela – kształcenie), jak i szereg innych zachowań, włączając sposób ubierania się (inny ubiór przewidziany jest dla dyplomaty, inny dla młodego robotnika), maniery, sposób mówienia, język i formy gramatyczne (np. rola adwokata wyklucza posługiwanie się żargonem), sposób ustosunkowania się do ludzi (rola ’’ucznia” przewiduje ’’ustępowanie starszym”, rola wyższego oficera pewien stopień autorytarności), zakres i rodzaj kontaktów towarzyskich (np. inne towarzystwo przewidziane jest dla właściciela drobnego przedsiębiorstwa, inne dla naukowca), słowem – rola zawodowa przewiduje niemal całość tego, co człowiek ma robić i myśleć.
Nie zawsze wymagania ról są zgodne, nie zawsze da się dobrze wykonać zadania wynikające z tych wszystkich ról, które człowiek pełni. Bywa więc, że ktoś jest dobrym ekonomistą, ale bardzo złym mężem, wybitnym politykiem, ale kiepskim ojcem itp. Ucząc się ról, stajemy przed koniecznością zharmonizowania i zintegrowania różnych, czasami sprzecznych wymagań. Opanowując rolę człowiek wytwarza trwałe nastawienia. Wytwarza więc oczekiwania odnośnie tego, co mu się należy w związku z pełnioną rolą. Opanowując role człowiek wytwarza także w sobie pewne postawy, np. gotowość do podejmowania pewnych zadań społecznych. Rzecz jasna, że pełnienie pewnych ról wymaga nie tylko postaw, ale także bardzo specjalistycznych wiadomości i umiejętności. Można więc powiedzieć, że wymagania społeczne są zorganizowane wokół ról pełnionych przez jednostkę.
Leave a reply