W silnym związku z problematyką etyczną pozostają problemy tzw. postaw zawodowych. Kiedy analizujemy zachowania swoje lub innych ludzi, często posługujemy się takimi pojęciami, jak pogląd, przekonanie czy postawa. Mówimy np. ”on ma swój pogląd na używanie komputera” albo ”on jest przekonany, że tylko ostry reżim finasowy ma sens” lub ”ona lubi sprawdzać innych i często to robi”. Każde z tych stwierdzeń odnosi się jakby do innej właściwości osobowości. Na czym zatem polega różnica między poglądem, przekonaniem a postawą, którą ilustruje trzeci przykład? Jeżeli powiemy, że ktoś ma określony pogląd na coś, to oznacza to, że:
– po pierwsze musi istnieć jakiś dający się zidentyfikować obiekt, do którego odnosi się dany pogląd,
– po drugie, że człowiek ten musi dysponować określoną informacją, wiedzą, orientacją o tym obiekcie i jego oddziaływaniu.
Poglądy jak również przekonania, o których za chwilę, mogą być budowane nie tylko na wiedzy prawdziwej, sprawdzonej, równie dobrze mogą one być budowane na informacji nieprawdziwej lub nie sprawdzonej. Jeśli ktoś nie wie, co to jest komputer, a do tego jeszcze nie orientuje się jak on działa i jakie może spowodować zmiany w organizacji, trybie i ekonomice pracy, nie może mieć poglądu na użycie komputera nawet wtedy, gdy wyrażoną opinię nazwał poglądem, bo w rzeczywistości opinia ta nim być nie może. Czy można mieć pogląd na coś, o czym nic nie wiemy? To jest oczywiście niemożliwe, gdyż pogląd powstaje na gruncie wiedzy. Z kolei gdy mówimy o przekonaniu człowieka do czegoś, mamy do czynienia już z trzema warunkami, jakie musi pełnić przekonanie, przy czym dwa pierwsze pokrywają się z tymi, które wyodrębniliśmy przy analizie poglądu, natomiast trzeci – nowy – ma charakter emocjonalny, wyrażający określony stosunek do czegoś. Tak więc przekonanie powstaje na gruncie wiedzy i uczuć. A co z postawą? Można najkrócej powiedzieć, że jest to coś więcej niż przekonanie. Jest to nabyty, bardziej trwały niż przekonanie składnik osobowości, odnoszący się zawsze do jakiegoś obiektu (przedmiotu postawy) i wyrażający się w skłonności do określonych zachowań wobec tego obiektu. Obiektem postawy może być:
– konkretny przedmiot lub obiekt materialny, np. komputer, stanowisko do komputerowego przetwarzania informacji itp.,
– organizm żywy, w tym człowiek, np. klient, jego problemy, koleżanka w pracy, szef itp.,
– proces, np. uczenie się nowej techniki, uczenie się zawodu itp.,
– zjawisko, np. zdrowie czy uroda jako wartość,
– nawet obiekt abstrakcyjny, jak np. sens życia i pracy, moralność pracownicza, demokratyzm i samorządność, myśl, światopogląd, idea, humanizm, egalitaryzm, zaangażowanie itp.
Leave a reply