W stosunkach międzyludzkich występują dwa zasadnicze parametry: społeczny i psychologiczny. Parametr społeczny związany jest z normami postępowania, wzorami zachowań, pełnieniem ról społecznych, treścią i płaszczyzną stosunku interpersonalnego lub społecznego. Natomiast na parametr psychologiczny składają się: poglądy, przekonania, postawy, stosunek emocjonalny, oczekiwania, potrzeby, percepcja informacji, wrażenia, spostrzeżenia i inne właściwości psychiczne. Gdy parametr społeczny jest nasilony i odgrywa dominującą rolę, mówimy o stosunku rzeczowym, formalnym. Jeśli natomiast parametr społeczny zaznacza się w mniejszym stopniu, a na pierwszy plan wysuwa się parametr psychologiczny, np. zrozumienie, wczuwanie się w cudzy stan emocjonalny mamy do czynienia ze stosunkiem osobistym (osobowym), nieformalnym. Zależności między ludźmi mogą być następujące:
– a) partnerzy mogą się nawzajem w różnym stopniu kontrolować i mieć władzę nad sobą. Abstrahując od samego pojęcia władzy, chodzi tu przede wszystkim o sytuację, w której jednostka może spowodować, by partner z różnych alternatyw zachowania wybrał alternatywę wskazaną,
– b) partnerzy mogą się wzajemnie nagradzać i karać. Im bardziej nagradzają się i mniej karzą, tym silniejsza jest ich zależność. Taka sytuacja oznacza większą atrakcyjność partnerów, a zatem i trwalsze więzi,
– c) zależność informacyjna polega na takiej relacji między partnerami, w której jeden lub obaj wzajemnie otrzymują od siebie różnego rodzaju informacje, które mogą mieć dla nich wartość bezpośrednią lub pośrednią, np. o wysokości obrotów, stanie zadłużenia, bilansie, inwestycjach, zakresie kooperacji itp.,
– d) zależność psychologiczna związana z zaspokojeniem określonych potrzeb partnera, np. potrzeby uznania, bezpieczeństwa. Ważną odmianę zależności psychologicznej jest zależność emocjonalna, która łączy się z pozytywną postawą wobec partnera i z dodatnią oceną jego osoby, np. jest przedsiębiorczy, oszczędny, solidny, lojalny uczciwy, koleżeński, pomysłowy, atrakcyjny itp.
W ścisłym związku z czynnikiem społecznym, to jest z normami i rolami występuje proces wzajemnej akomodacji, przystosowania partnerów. Na przystosowanie składają się takie czynniki, jak:
– coraz dokładniejsze i ściślejsze uświadomienie sobie norm regulujących stosunek,
– znajomość wzajemnych oczekiwań, potrzeb i postaw partnera,
– szukanie kontaktu z partnerem,
– eliminowanie przyczyn sprzeczności i konfliktów,
– dążność do współpracy, współdziałania.
Struktury formalne i nieformalne w zakładzie pracy
Poprzez członkostwo w grupach społecznych czy zawodowych realizuje się przynależność człowieka do społeczeństwa globalnego. Każda grupa stawia swoim członkom różne wymagania i wymaga przystosowania się do jej wartości, uznawania jej wzorów, wykonywania funkcji, poprzez które grupa trwa i rozwija się. A więc każda grupa określa wzór fizyczny członka, tzn. jego wygląd zewnętrzny. W niektórych zakładach pracy, organizacjach czy stowarzyszeniach członkowie zobowiązani są nosić mundury lub uniformy. W innych grupach wskazuje się na negatywne (niepożądane) cechy członka grupy, np. brudny, nieogolony, z zaniedbaną fryzurą i paznokciami, niedbale ubrany. Wszystko to traktuje się jako okazywanie lekceważenia i pogardy dla uznanego wzoru fizycznego członka grupy.
Grupa określa także wzór moralny, czyli zespół cech moralnych, jakie członek powinien przejawiać w swoim postępowaniu. O ile noszenie niedbałego stroju jako wyrazu protestu przeciw grupie niekiedy może być tolerowane w warunkach roli zawodowej, o tyle naruszanie wartości moralnych, odrzucenie wartości grupy, popełnianie kradzieży spotyka się z ostrymi represjami. Tutaj bowiem zagrożone zostają już podstawy istnienia zaufania, lojalności, odpowiedzialności itp., a zatem podstawy istnienia grupy. Represja jest wyrazem samoobrony.
I wreszcie grupa określa także funkcje członka, czyli zakres czynności wykonywanych dla utrzymania ciągłości działania zespołu (grupy) i jego rozwoju. Członek nieaktywny jest społecznie martwy i stanowi dla grupy tylko obciążenie1. W grupach o dużej spójności wewnętrznej i dużej dyscyplinie wzór moralny i funkcje członka są ściśle określone i surowo egzekwowane, bowiem siła grupy jako całości jest proporcjonalna do wymagań stawianych członkom. Zarówno grupy zawodowe, jak i zespoły pracownicze wymagające od swoich członków bardzo mało są słabe i nietrwałe, grupy wymagające od członków podporządkowania im wszystkich interesów życiowych dla realizacji zadań grupy są silne i zdolne do osiągania szeroko zakrojonych celów. Przykładem są niektóre typy partii politycznych, organizacje militarne, organizacje przemysłowe oparte na dyscyplinie i dobrym wykorzystaniu aktywności członków.
Leave a reply