Dyssatysfakcja

Możemy więc powiedzieć, że wiele osób w różnych okresach swego życia próbuje się zmieniać, modyfikować swoje zachowanie, swoją osobowość i, co więcej, robi to w sposób zamierzony i w pełni uświadomiony.

Wydaje się, że pierwszym objawem, będącym również siłą napędową zmieniania samego siebie, jest doznawanie w sposób niekiedy bardzo przykry uczucia dyssatysfakcji, niezadowolenia z samego siebie. Jakże często jesteśmy niezadowoleni z siebie: chciałem napisać artukuł, a nie napisałem, podoba nam się jakaś osoba płci przeciwnej, pragnęliśmy nawiązać z nią kontakt, ale zabrakło nam odwagi itp. Czasami są to sprawy o incydentalnym charakterze. Są jednak zachowania powtarzające się, z których jesteśmy niezadowoleni, co dodatkowo zwiększa dyssatysfakcję. Takim przykładem może być nieodzywanie się na zebraniach pracowniczych w obawie przed kompromitacją. Przedłużające się poczucie dyssatysfakcji z samego siebie jest owym czynnikiem pobudzającym do rozpoczęcia pracy nad sobą, do prób modyfikacji samego siebie.

Zajmijmy się nieco bliżej źródłami owej przdłużającej się dyssatysfakcji. Jak się wydaje, podstawowym procesem mogącym prowadzić do dyssatysfakcji jest porównywanie się, a dokładniej porównywanie swoich zachowań czy swoich cech z zachowaniami czy cechami innych ludzi, z normami grupowymi, szczególnie z normami grup dla nas ważnych, a także z pewnymi już akceptowanymi przez nas standardami, wartościami. Zanim omówimy sprawę owych porównań, musimy zwrócić uwagę na różnicę między tego rodzaju porównaniami a wspomnianymi wyżej oddziaływaniami zewnętrznymi. W tym drugim wypadku również oddziaływują inni ludzie, grupy czy instytucje, z tym, że oni inicjują oddziaływanie, a my się im podporządkowujemy, czy to bojąc się różnego rodzaju przykrych następstw, jak złe oceny, złośliwe uwagi kolegów, czy to oczekując czegoś przyjemnego, np. komplementu, wyrazów uznania.