Potrzeby – ich podział i funkcjonowanie w życiu człowieka

Potrzeba jest pojęciem, które w literaturze psychologicznej jest różnie rozumiane. Rzec by można, że ilu autorów tyle definicji. Najtrafniejszą definicją potrzeby jest definicja B. Sieji, który określa potrzebę jako ’’stan napięcia domagający się rozładowania”. Często mówi się, że potrzeby są to procesy, które powstają pod wpływem zakłócenia wewnętrznej równowagi ustroju, ukierunkowujące i popychające od wewnątrz do wykonania działań, które przywracają tę równowagę.

Funkcjonowanie potrzeb i ich rozróżnienie. Potrzeby należą do głównych czynników dynamizujących ludzkie działanie. Dosyć często bowiem harmonia (równowaga), jaka istnieje pomiędzy organizmem a środowiskiem społecznym czy biologicznym, ulega zachwianiu. Dzieje się tak wówczas, gdy środowisko nie zaspokaja danej potrzeby organizmu. W wypadku takiego braku (’’brak czegoś”) człowiek odczuwa mniej lub bardziej męczące napięcie, niepokój, ogólne rozdrażnienie, od czego chce się jak najprędzej uwolnić. Potrzeba pobudza więc organizm do działania mającego na celu przywrócenie równowagi. Jeżeli owo działanie okaże się skuteczne, potrzeba zostaje zaspokojona, a stan napięcia rozładowany, działanie ustaje aż do momentu ponownego pojawienia się potrzeby.

Jeżeli u człowieka występuje jedynie tendencja do redukcji stanów napięcia, wówczas mamy do czynienia ze zjawiskiem patologicznym. Człowiek zdrowy o silnej osobowości powinien odznaczać się ciągłym poszukiwaniem nowych stanów napięcia, które są źródłem różnych form działalności twórczej. Redukcja napięcia i dążenie do równowagi są jedynie drobną cząstką motywacji normalnej dorosłej jednostki. Specyficzną cechą człowieka jest wrodzona skłonność do stałego wzrostu niektórych potrzeb, przebiegająca bez redukcji napięć. Związane z tym napięcie popycha człowieka do ciągłej aktywności, co w efekcie prowadzi do samourzeczywistnienia się. Napięcie to nie znika, a wręcz przeciwnie rośnie. Dzięki takiemu napięciu człowiek rozwija się, doskonali ciągle swój umysł, wiedzę i zdolności. A zatem:

– funkcjonowanie potrzeb odbywa się na podłożu redukcji napięć,

– cechą silnej, zdrowej osobowości jest ciągłe poszukiwanie nowych stanów napięcia, stały wzrost niektórych potrzeb, przebiegający bez redukcji napięć. Powoduje to doskonalenie i rozszerzanie działalności człowieka, doskonalenie jego umysłu, zdolności, pogłębianie wiedzy.